Der Rosenkavalier

Der Rosenkavalier
Güllü Şövalye

Rosenkavalier'in sahnelenmesi ve orkestra şefi Ernst Edler von Schuch Ressam: Robert Sterl
Özgün isim	Der Rosenkavalier
Müzik	Richard Strauss
Libretto	Hugo von Hofmannsthal
Gala	26 Ocak 1911
İlk gösterim yeri	Königliches Opernhaus, Dresden
Oyuncular	Marschallin, Prenses Marie Thérèse von Werdenberg: soprano Octavian, Kont Rofrano: Genç sevgilisi', mezzo-soprano Baron Ochs auf Lerchenau: Marschallin'in kuzeni, bas Sophie von Faninal: soprano Herr von Faninal: Sophie'nin yeni zengin babası, bariton Marianne: Nedimesi, soprano Valzacchi: Entrikacı, tenor Annina: yeğeni ve ortağı, kontralto Bir noter: bas Bir İtalyan şarkıcı: tenor Üç soylu yetim çocuk: soprano, mezzo- soprano, kontralto Kadın şapkacısı: soprano Evcil hayvan satıcısı: tenor Faninal'nın Kahyası: tenor Polis müfettişi: bas Marschallin'in Kahyası, tenor Bir Hancı: tenor Dört uşak: tenor, bas Dört garson: tenor, bas Muhammed: Marschallin'in genç siyahi hizmetkarı, konuşmasız rol Bir flüt çalgıcısı, bir aşçı, bir berber ve yardımcısı, bir bilgin, bir soylu dul kadın, hepsi konuşmasız rol Hizmetkarlar, kiralanmış hilekarlar, çocuklar, bekçiler

Der Rosenkavalier (Güllü Şövalye) Richard Strauss tarafından Hugo von Hofmansthal'ın orijinal Almanca librettosuna göre hazırlanmış üç perdelik bir komik operadır. Eserin ana konusu çok serbestçe Louvet de Couvrai'in "Les amours du chevalier de Faublas" romanından ve Moliere'in "Monsieur de Pourceaugnac" oyunundan uyarlanmıştır. Bu eser Max Reihardt direktörlüğü ve Ernest von Schuh'un orkestra efliği altında ilk defa 26 Ocak 1911de Dresden "Konigliches Opernhaus" operaevinde sahnelenmiştir. İlk sahnelenmeye kadar esere verilen geçici ad "Ochs von Lerchenau" idi.

Bu eser prömiyer temsilinde ve sonra seyirciler tarafından çok tutulup ve sonra da gayet başarılı olarak görüldü. Viyana'daki ilk temsilden sonra bestecisi Richard Strauss'a şehrin şeref hemşehriliği verildi. Bu eserin popüler olmasına baş neden bu eserde vals dansına baş köşe verilmesi olduğu iddia edilir. Vals dansı tüm 18. yüzyılda yüksek ve orta tabakaya hiç hitap etmeyen güney Almanya ve Avusturya'ya özel bir halk dansı ve bestesi olarak kabul edilmekte idi. Bu dönem kadar vals bir erkek ve bir damın birbirine dokunmadan grup halinde yapılmakta idi. Fakat 18. yüzyıl geçtikçe bir çiftin yaptığı dans oldu. 1780'li yıllarda bu dans 1770'lerden itibaren Viyana'da yayıldı ve dans sanki dans pistinde iki çiftin kayarmış gibi hareket etmesi ile Viyana'dan Avrupa'nın diğer ülkelerin yayıldı. Der Rosenkavalier operasındaki vals Viyana'daki vals popülerliğinin zirvesini geçtikten sonra hazırlanmış ve bir başıma valsi daha da yüksek sınıfın bir kültür sembolü haline geçirmiştir.

Bu eserin İtalya'da ilk prömiyer temsili 1 Mart 1911'de orkestra şefi Tülio Serafın idaresinde Milano'da La Scala Operae'nda yapıldı. Fakat İtalyan seyirciler bu eserde Valzacchi ve Annina olarak İtalyan ismi taşıyan hain iki kötü adama karşı reaksiyon olarak bu eseri yuhalayıp protestoda ettiler. Bunun üzerine eserin bestecisinin de izini alınarak bu isimler İtalya'da yapılan temsillerde Galal ve Zefir olarak anılmaya başladı ve bu isimler bazı opera kitaplarında kullanılmaya başlandı. Fakat eserdeki bu iki hain kötü adama İtalya'da verilen yeni isimler İtalyanlar tarafından Orta Doğulu Levantin ismi olarak algılanmaktadır. Neden İtalyan ismi taşırken İtalyanlara küfür gibi görülmekte iken, Orta Doğulu Levantin ismi verilmesinin orta doğululara küfür edilmesinin kabul edilmesi pek anlaşılır tutum olmadığı açıktır.

Roller

Rol	Ses	İlk gösterim rolleri, 26 Ocak 1911 (Orkestra şefi: Ernst von Schuch))
Marşallin, Prenses Marie Thérèse von Werdenberg	soprano	Margarethe Siems
Octavian, Kont Rofrano, Genç sevgilisi	mezzo-soprano	Eva von der Osten
Baron Ochs auf Lerchenau, Marșallin'in kuzeni	bas	Karl Perron
Sophie von Faninal	soprano	Minnie Nast
Herr von Faninal, Sophie'nin yeni zengin babası	bariton	Karl Scheidemantel
Marianne, Nedimesi	soprano	Rıza Eibenschutz
Valzacchi, Entrikacı	tenor	Hans Rudiger
Annina, yeğeni ve ortağı	kontralto	Erna Freund
Bir noter	bas	Ludwig Ermold
Bir İtalyan şarkıcı	tenor	Fritz Soot
Üç soylu yetim çocuk	soprano, mezzo- soprano, kontralto	Marie Keldorfer, Gertrude Sachse, Paula Seiring
Kadın şapkacısı	soprano	Elisa Stunzner
Ev hayvanı satıcısı	tenor	Josef Pauli
Faninal'nın Kahyası	tenor	Fritz Soot
Polis müfettişi	bas	Julius Puttlitz
Marşallin'in Kahyası	tenor	Anton Erl
Bir Hancı	tenor	Josef Pauli
Dost uşak	tenor, bas	Josef Pauli, Wilhelm Quidde, Rudolf Schmalnauer, Robert Büssel
Dört garson	tenor, bas	Wilhelm Quidde, Rudolf Schmalnauer, Robert Büssel, Franz Nebuschka
Muhammed, Marschallin'in genç siyahi hizmetkarı	konuşmasız rol
Bir flüt çalgıcısı, bir aşçı, bir berber ve yardımcısı, bir bilgin, bir soylu dul kadın	hepsi konuşmasız rol
Hizmetkarlar, kiralanmış hilekarlar, çocuklar, bekçiler

Konu özeti

Richard Mayr "Ochs" rolunde

Martha Fuchs

Mekân - Viyana

Zaman - 1740'li yıllar

I. Perde

Sabah erkenden Mareşallin'in yatak odası

Mareşallin Marie Therese, von Werdenberg Prensesi, genç sevgilisi Kont Rofrano Octavian ile yatağındadır. Mareşallin'ın küçük genç hizmetlisi olan Mohammed kahvaltılarını getirip odaya girince Octavian kendini yorganlar içinde saklar. Biraz sonra da bir yatak odaya giriş odasından diğer sesler duyulmaya başlar. Beklenmedik misafir Mareşalın'ın bir kırsal alanda oturan kuzeni Baron Ochs auf Lerchenau'dir. Zengin bir burjuva tüccarın kızı olan Sophie von Faninal ile yapmayı kararlaştırdığı evlilik hakkında konuşmak için yakın akrabası Mareşallin'e gelmiştir. Talip olduğu kıza geleneksel olarak bir nişanlılık alameti gümüş gulu sunmak istemektedir. Bu gümüş gulu sözlüsü kıza takdim edebilecek bir şövalyeyi tavsiye etmesini Mareşalin'e sorar. Mareşallin genç sevgilisi olan Kont Octavian Rofrano'nun bu işe en uygun kişi olacağını açıklar ve onun resmi bulunan bir minyatürü Baron Ochs'a gösterir. Bu sırada kendini gizlemek için "Mariandel" adını taşıyan bir genç kız kılığına girmiş olan Octavian Mareşallin'in odasına gelir.

Baron Ochs bu genç kızla Kont Octavian arasındaki benzerliği görür ve ayrıca ona yakınlık hissedip onunla buluşmaya karar verir. Bu sırada Mareşallin'in odası onunla konuşmak için hizmetlilerle dolamaya başlar. Gelenler arasında bir noter, aşçıbaşı, bir kadın terzisi ve birkaç müzisyen vardır. Bunlar arasında bulunan ve bir aryaya başlayan bir İtalyan şarkıcı tenorun şarkısı, evlilik kontratı hakkında noter ile Ochs arasında çıkan bir sert münakaşa dolayısıyla yarıda kalır. Bu karışıklık içinde "Mariandel" çıkıp kaybolmuştur.

Baron Ochs bu kadınla buluşup birlikte olmayı çok arzu etmektedir. Onu bulmak için bu türlü entrikalara karışmak ile isimleri çıkmış olan Valzacchi ve Annina adlı iki İtalyan'ı hizmetine alır.

Oda boşaldığı zaman Mareşallin gençliğini kaybettiğini düşünüp bir melankoliye bürünür. Octavian geri geldiği zaman sevgilisinin bu hissi durumun ne çabuk değiştiğine şaşırır. Ama Mareşallin ona nasıl olsa bir gün gencin kendinden bıkıp soğuyacağını bildirir. Octavian itiraz edip onu sevdiğini ve Mareşallin kendine gelmesi için birlikte bir gezintiye çıkmalarını teklif eder. Ama Mareşallin bunu reddedince canı sıkılan Octavian bir ayrılma öpücüğü bile vermeden onun yanından ayrılır. Sonradan ruh hali iyileşen Mareşallin'in aklı başına gelir ama Octavian çoktan evinden uzaklaşmıştır. Mareşallin genç hizmetlisi Mohammed'i çağırarak onu gümüş gulu Octavian'a götürüp vermesi için emir verir.

II. Perde

Monsieur de Faninal'ın evi

Birkaç hizmetlisiyle birlikte ve çok heyecanlı olarak Kont Octavian Faninal'lerini çok süslü girişine gelir ve orada bulunan Sophie'ye gümüşten gülü sunar. İki gencin birbirleriyle konuşması sırasında Sophie'nin nedimesi Marianne'da yanlarında bulunmaktadır. İki genç bu konuşmadan birbirlerine çok yakınlaşıp birbirlerini sevdiklerini anlarlar. Bu sırada Ochs da çok terbiyesiz şekilde Sophie'nin yanına gelip konuşmayı keser ve bu edepsizce hareketi Sophie'yi çok şaşırtır. Ama çok geçmeden evlilik için yapılması gerek işleri Sophie'nin babası Faninal'la konuşması gerekeceğini açıklayan Ochs oradan ayrılır. Sophie Octavian'la yalnız kalınca ondan Ochs'la evlenmemeye karar verdiğini ve bunun için Octavian'ın kendine destek vermesini ister. Kont Octavian Sophie'yi kucaklar. Bunu Annina ve Valzacchi görürler ve durumdan Ochs'u haberdar ederler. Octavian Baron'dan Sophie ile evlikten vazgeçmesini ister ve aralarında bir söz dalaşı çıkar. Sonunda ikisi kılıçlarını çekerler ve Octavian Ochs'u kolundan hafifçe yaralar. Baronun bağırıp çağırması herkes tarafından bir skandal olarak görülmektedir. Bu karışıklık içinde Sophie babasına Ochs ile hiç evlenmek istemediğini söyler ama Faninal o halde kızını bir manastıra rahibe olarak göndereceğini bildirir.

Kont Octavian bir entrika döndürmek için, zaten Ochs'ın elinin sıkılığından hoşnutsuz olan İtalyan Annina ve Valzacchi'yi kendine yardım etmek için tutar ve bunlarla bir entrika hazırlarlar. Ochs tek başına oturup, bir şarap bardağı elinde, durumu düşünmekte iken Annina ona "Mariandel"'den bir pusula getirir. Annina ve pusula Octavian tarafında gönderilmiştir ve pusulaya göre "Mariandel" Ochs'la buluşmak birlikte olmak için bir randevu istemektedir. Bunun kendi şahsi cazibesinden olduğuna inanan Ochs bir yalnız bir kadınla birlikte olma fırsatını kaçırmak istemez. Fakat pusulayı kendine getirmiş olan Annina'ya bir bahşiş vermeyi unuttuğu için, ona hizmet etmekten zaten hoşnutsuz olan Annina'yı ondan öç almaya daha da azimli yapar.

III. Perde

Bir han odası

Octavian'nın yaptığı planlara uyan entrikacılar bir köhne handa bir odanın hazırlanmasına yardım ederler. Çok geçmeden Ochs ve "Mariandel" bu handa akşam yemeği yemek için gelirler. Yalancı hizmetkar kız cilveli tavırları ile kendine talip olan erkeği odaya getirmektedir. Bu sırada entrikacı baronu korkutacak şekilde gizli panellerin ve ufak tahta gözleme yerlerinin açılıp kaptığı han odasına onları götürür. Matem elbiseleri giyerek kıyafet değiştirmiş olan Annina koşarak gelir ve kendisinin birlikte çocukları olduktan sonra Ochs tarafından kapı dışarı ettiği karısı olduğunu ağlayarak açıklar. Çocuklar ise birden "Baba..Baba.." diye ağlayıp sızlamaya başlarlar.

Bir polis komiseri gelir. Ochs ona bunun sözlüsü ile birlikte basit bir akşam yemeği olduğunu eder. Fakat hemen sonra Faninal girer ve Faninal Ochs'un birlikte getirdiği "Mariandel"'in gerçekte onun sözlüsü olmadığını ortaya çıkarmak için Sophie'nin çağrılmasını ister.

Ochs'un hizmetkarlarından birinin çağırdığı Maraşellin gelir ve durumu hemen anlayıp olaylara hakim olur. Baron'u zorla Sophie'ye olan nişanını bozmaya sağlar ve böylece skandalın büyümesini önler. Ochs'un şerefini korumak için hemen ortadan kaybolmasını ona emreder ve Ochs hemen oradan ayrılır. Baron'un ayrılması ona hizmet edenlerin arasında geçmiş hizmetleri için kendilerine verilmesi gereken ücretlerini almadıkları için büyük bir karışıklığın çıkarmalarına neden olur. Durum biraz sakinleşince Mareşallin uzun zamandır korkuyla beklediği kötü durumun gerçekleştiğini anlamıştır ve genç sevgilisi Octavian'i o kadar çabuk kaybetmekten canı sıkılmakla beraber olanları kabul eder. Octavian'a döner ve olanlardan çok şaşkına dönmüş genç adamın karşına Sophie'yi götürür. Sonra hemen oradan ayrılır.

İki genç rüyalarının gerçekleşmesi ve ne kadar mesut oldukları hakkında bir şarkıyı söylemeye koyulurlar. Onlar da sahneden ayrıldıktan sonra Muhammed Sophie'nin arkada bıraktığı mendili almak için görünür.

Önemli müziksel parçalar

I. Perde

• Wie du warst! Wie du bist, Octavian (
• Dı rigori armato, arya
• Da geht er hin' der aufgeblase schlechte Kerl... Kann mich auch ein Mädel erinnern, Mareşallin'in monoloğu
• Ah, Du bist wieder da, Mareşallin ve Octavian ikilisi

II. Perde

• Mir ist die Ehre widerfahren... İch kenn ihn schön, gümüş gülün sunulması
• Da lieg ich... Herr Kavalier, Ochs'un bağırıp çağırması

III.Perde

• Marie Theres!... Hab mirs gelobt, Finale
• Die Zeit, die ist ein sonderbar' Ding, Mareşallin
• Mir ist die Ehre widerfahren, Octavian ve Sophie)
• Marie Theres'! / Hab' mir's gelobt, Mareşallin, Octavian ve Sophie)
• İst ein Traum / Spur' nur dich, Octavian ve Sophie

Enstrümantasyon

Der Rosenkavalier operasının orijinal orkestra notalarına göre şu çalgılar gereklidir:

• 3 flüt (3. ek olarak pikolo flüt), 2 obua, İngiliz kornosu (ek olarak oboa), 3 klarnet (3. ek olarak pikolo klarnet), baset korno (ek olarak basklarnet]]), 3 fagot, (3. ek olarak kontrfagot)
• 4 korno, 3 trompet, 3 trombon, bas tuba
• timpani, bas davul ve halile, üçgen (çalgı), def, glockenspiel, büyük "kaynana zırıltısı" (perküsyon müzik çalgısı olarak), büyük davul, trampet davul, zil, kastanet
• selesta, 2 arp
• yaylı çalgılar grubu (1. kemanlar : 16 keman, 2. kemanlar: 16 keman, 12 viyola, 10 viyolonsel, 8 kontrbas)

Sahne içindeki çalgılar: 2 flüt, oboa, 3 klarinet, 2 fagot, 2 korno, trompet, davul, salon orgu, piyano, yaylı çalgılar (her yaylı çalgıdan 2'den fazla olmadan 5 tane solist)

Seçilmiş disk kayıtları

Ana madde: Der Rosenkavalier diskografisi

Seçilmiş ses diskleri

Yıl	Roller: (Maraşellin, Octavian, Sophie, Ochs, İtalyan şarkıcı)	Orkestra şefi, Opera Evi, Orkestra, Koro	Marka
1976	Evelyn Lear, Frederica von Stade, Ruth Welting, Jules Bastin, José Carreras	Edo de Waart [[Rotterdam Filharmonik Orkestrası	CD, Decca Cat: 473 361-2
1984	Anna Tomowa-Sintow, Agnes Baltsa, Janet Perry, Kurt Moll, Vinson Cole	Herbert von Karajan Viyana Filarmonik	CD, Deutsche Grammophon Cat: 423850
1990	Kiri Te Kanawa, Anne Sofie von Otter, Barbara Hendricks, Kurt Rydl, Richard Leech	Bernard Haitink Staatskapelle Dresden	CD, EMI Cat: 358618-2
2009	Renée Fleming, Sophie Koch, Diana Damrau, Frank Hawlata, Jonas Kaufmann	Christian Thielemann Münchner Philharmoniker Orkestrası	CD, Decca

Seçilmiş DVD diskleri

Year	Roller: (Marşallin, Octavian, Sophie, Ochs, İtalyan şarkıcı)	Orkestra şefi Operaevi, orkestra ve koro	Marka
1960	Elisabeth Schwarzkopf, Sena Jurinac, Anneliese Rothenberger, Otto Edelmann, Giuseppe Zampieri	Herbert von Karajan Viyana Filarmonik Orkestrasi ve korosu,	Videoland; Cat: VLD 379 Kultur Video Cat.: D4686 (Blu-ray)
1979	Gwyneth Jones, Brigitte Fassbaender, Lucia Popp, Manfred Jungwirth, Francisco Araiza	Carlos Kleiber Bavyera Devlet Operası Orkestrası ve korosu	DG, Cat: 073 4072 GH2
1982	Kiri Te Kanawa, Tatiana Troyanos, Judith Blegen, Kurt Moll, Luciano Pavarotti	James Levine New York Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu	DVD, The Metropolitan Opera Cat. No. 811357013304
1984	Anna Tomowa-Sintow, Agnes Baltsa, Janet Perry, Kurt Moll, Vinson Cole	Herbert von Karajan Viyana Filarmoni Orkestra ve Viyana Devlet Operası korosu	DVD, Sony Cat: 88697296039
1985	Kiri Te Kanawa, Anne Howells, Barbara Bonney, Aage Haugland, Dennis O'Neill	Georg Solti Royal Opera House, Covent Garden Orkestra ve Korosu	DVD, Warner Vision Cat: 0630 19391-2
1994	Felicity Lott, Anne Sofie von Otter, Barbara Bonney, Kurt Moll, Keith Ikaya-Purdy	Carlos Kleiber Viyana Filarmonik Orkestrası ve Viyana Devlet Operası Korosu	DVD, Deutsche Grammophon Cat: 073 008-9
2004	Adrianne Pieczonk, Angelika Kirchschlager, Miah Persson, Franz Hawlata, Piotr Beczała	Semyon Bychkov Viyana Filarmonik Orkestrası	DVD, TDK, Cat: DVWW OPROKA
2004	Nina Stemme, Vesselina Kasarova, Malin Hartelius, Alfred Muff, Boiko Zvetanov	Franz Welser-Möst Zürich Operası Orkestra ve Korosu	DVD, EMI, Cat: 5 44258 9
2009	Renée Fleming, Sophie Koch, Diana Damrau, Franz Hawlata, Jonas Kaufmann	Christian Thielemann Münchner Philharmoniker ve Viyana Philharmonia Korosu	DVD ; Encore, Cat: DVD 3407
2012	Cheryl Barker, Catherine Carby, Emma Pearson, Manfred Hemm, Henry Choo	Andrew Litton, Opera Australia	DVD, EPC Distribution Naxos, DVD OPOZ56026DVD

Ayrıca bakınız

• Opera
• Richard Strauss

Kaynakça

• Bu madde kısmen İngilizce Wikipedi "Der Rosenkavalier" maddesi kaynaklıdır. Online: [3] 30 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Dış bağlantılar

• IMSLP websitesi "Der_Rosenkavalier,_Op.59_(Strauss,_Richard)" maddesi 30 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:6.11.2010)
• "Opera-Guide" websitesi "Libretto: Der Rosenkavalier" maddesi (Almanca) (Erişme:6.11.2010)
• YouTube websitesinde rejisor John Schlesenger'in yapımı, John Solti orkestra şefliĝi altında Londra Covent Garden Operaevi'deki "Der Rozenkavalier" operasının tümünün "Strauss: Der Rosenkavalier - The Royal Opera, Covent Garden" maddesinde video kaydı. Online:[4] 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.